Nederlandse hopteelt groeit als kool

Gulpener Bierbrouwerij in Gulpen is de enige brouwer in Nederland die al vele jaren lokaal geteelde hop gebruikt. Dat gebeurt met de visie om de regionaliteit te versterken en de industrietak duurzamer te maken.
De bierbrouwer haalt zijn grondstoffen zoveel mogelijk uit de omgeving en heeft voor de hopteelt een samenwerkingsverband met het fruitteeltbedrijf van de familie Wouters in het nabijgelegen Reijmerstok. Die heeft een internationaal gezien kleine hopgaard, waarvan Gulpener de opbrengst gegarandeerd afneemt. Daarmee wil het bedrijf de landbouw in de omgeving verrijken en het landschap verfraaien.

Riskante nichemarkt

De laatste jaren ontwikkelen zich in Nederland nieuwe initiatieven rond de hopteelt, gevoed door de trend van lokaal gebrouwen speciaalbier. Brouwmeester Steven van den Berg van Gulpener vindt ze sympathiek, maar verwacht niet dat ze allemaal zullen slagen, omdat het economisch gezien een omslachtige en riskante nichemarkt betreft.

Hopteelt vergt een investering in stellages en hopplanten die de eerste jaren niets opbrengen. Ook daarna blijft hop een ziektegevoelige plant, die lastig te verwerken is. Een ander probleem is volgens de brouwmeester dat je te maken hebt met een jaarcyclus, waarbij de oogst het ene jaar mee- en het andere tegenvalt. Dat is afhankelijk van het weer en kan volgens hem enorm frustrerend zijn.

Zaak van lange adem

Hopteelt is een zaak van lange adem en durven investeren, beaamt David Hendrich, voorzitter van Stichting Hopteelt Nederland in Schijndel en eigenaar van Stadsbrouwerij Eindhoven. Dat maakt de drempel voor veel boeren te hoog. Sommige landeigenaren en fruittelers willen het wel proberen, omdat de hoge hopplanten in het landschap een mooi gezicht zijn.

Hendrich heeft gemerkt dat het moeilijk is om geschikte partijen te vinden en hoopt dat de stichting samen met het Brabants Landschap een hopveld kan opzetten. Voor lokale brouwerijen is een van de voorwaarden dat de hopteelt dichtbij gebeurt. 'De inhoudsstoffen in hopbellen gaan snel achteruit als ze niet meteen worden verwerkt na het oogsten.'

Platform Nederlandse Hoptelers

Oriënterende hoptelers hebben in mei 2016 het Platform Nederlandse Hoptelers opgericht. Via een website, een Facebookpagina en twee bijeenkomsten per jaar proberen ze onderling kennis uit te wisselen en meer bekendheid te krijgen.

Reinier en Riet Hogenelst uit Zieuwent zijn aangesloten bij het platform en telen sinds 2017 hop. Ze hebben zich vooraf goed voorbereid met bodemonderzoek en advies van professionele telers. De twee hebben zes verschillende soorten hop geselecteerd op basis van criteria als smaak, bitterheid, oogsttijd en ziektegevoeligheid.

Engelse wortelstokken

In maart 2017 heeft het echtpaar op een perceel van 0,5 hectare 300 virusvrije wortelstokken uit Engeland geplant, die daar al een jaar hadden gestaan. Zo konden ze afgelopen september al de eerste hopbellen oogsten.

'We leveren vooral aan brouwerijen in een straal van 25 tot 30 kilometer, zodat de hopbellen binnen 24 uur na het plukken de ketel in kunnen', legt Riet Hogenelst uit. 'Zo'n hopveld is een prachtig gezicht in de zomer. En wat ook leuk is: de hopscheuten uit het voorjaar zijn een heerlijke en exclusieve groente.'

Tekort aan aromahoppen

Naast alle nieuwe initiatieven in de hopteelt, heeft een consortium van onderzoeksinstellingen en bedrijven subsidie voor een periode van twee jaar van de overheid toegekend gekregen voor hun project Hollandse Hop.

Nelleke Kreike is lector Green Biotechnology bij Hogeschool Inholland en een kartrekker van het project dat wil inspelen op het tekort aan Nederlandse aromahoppen, waar kleine brouwerijen tegenaan lopen. 'Ons doel is om de hopteelt in Nederland te verbeteren met een betere en constantere kwaliteit van de hopbellen', legt Kreike uit. 'Ook willen we onderzoeken of we hop met de gewenste smaakstoffen kunnen ontwikkelen.'

Hop in het wild

De onderzoekers gaan de overeenkomsten en verschillen in smaakstoffen en DNA van hedendaagse hopcultivars en wilde hop in kaart brengen. Ook gebruiken ze gedroogde hopmonsters uit de herbariumcollectie van Naturalis, die afkomstig zijn uit de tijd dat er in Nederland veel hoptelers waren. Omdat hop een woekerende plant is, zou het kunnen dat sommige varianten nog in het wild groeien.

Deelnemers: Wageningen Universiteit, planttechnologisch bedrijf ExPlant, de stadsarcheoloog van Den Haag, vier kleine bierbrouwers, verschillende telers, een bedrijf dat het DNA van de hopmonsters kan analyseren en Naturalis en Hogeschool Inholland. Kreike: 'Speciaalbier is echt 'booming' en daar kunnen we nog veel in winnen.'