Fipronil-crisis brengt valkuilen in keten aan licht

In de schappen van de achthonderd filialen van Nederlands grootste supermarktketen Albert Heijn liggen weer volop eieren. De meeste soorten zijn verkrijgbaar. 'De consument koopt weer eieren', concludeert woordvoerder Menno van der Vlist van Albert Heijn. 'Een ei is toch een basisproduct en onze klanten vertrouwen erop dat wat er in de winkel ligt, veilig is.'

Toch is de fipronil-crisis bij lange na niet uitgewoed. Zo zijn er zorgen over het vertrouwen van Duitse, Franse en Belgische consumenten in Nederlandse eieren. In deze landen zijn Nederlandse eieren uit het schap gehaald.

Duitsland

Duitsland is de grootste afnemer; 70 procent van onze eieren gaat hiernaartoe. Het gaat jaarlijks om 5 miljard eieren met een omzetwaarde van 500 miljoen euro. De fipronil-crisis kan in het slechtste geval verstrekkende gevolgen hebben voor de hele legsector.

Zorgen zijn er ook over de situatie waarin de getroffen bedrijven zijn terechtgekomen. De kosten voor de bedrijven die via Chickfriend fipronil hebben gebruikt, kunnen oplopen tot honderdduizenden euro's.

Failliet

Duidelijk is dat er zonder financiële hulp bedrijven failliet gaan. Ze hebben weliswaar het ontsmettingsbedrijf aansprakelijk gesteld voor de financiële gevolgen, maar de kans is gering dat dit iets oplevert.

De Rabobank heeft aan LTO Nederland laten weten de getroffen pluimveehouders in de overbruggingsperiode bij te staan met een overbruggingskrediet. Dit kan de ondernemers tijd geven om beslissingen te nemen en ervoor zorgen dat de dagelijkse bedrijfsvoering voorlopig door kan gaan. Maar het is allerminst duidelijk of de pluimveehouders het uiteindelijk redden.

Praktische problemen

Bovendien staan deze ondernemers voor tal van praktische problemen. Door een gebrek aan personeel bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) voor bemonstering en een te kleine onderzoekscapaciteit heeft het leegmaken van de supermarktschappen te lang geduurd en gaat de vrijgave van geblokkeerde bedrijven uiterst traag.

Pluimveehouders moeten beslissen of ze gaan ruimen of ruien. Maar het is nog onduidelijk hoe dat laatste gaat werken.

Geen protocol

'Een fipronil-verontreiniging is geen dierziekte, dus er is geen protocol', zegt Hugo Bens, voorzitter kring Leg van LTO-NOP. 'Een dergelijk drama hebben we niet voorzien. Er zijn geen draaiboeken.'

De organisatie heeft wel een crisisteam geformeerd waarin alle geledingen van de eiersector zijn vertegenwoordigd. Voor vrijwel elk knelpunt is een werkgroep in het leven geroepen; voor de afzet van besmette mest, de afzet van besmette eieren, het ruien en het detoxen van de stal.

Dat detoxen, ontgiften, is een nieuw fenomeen en daardoor is het nog niet helder hoe zoiets moet. 'Onze pluimveedeskundigen zijn samen met de sector bezig om uit te zoeken wat de beste aanpak is', zegt Gerda Wijers van de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD). 'We komen dit weekend met een eenduidig advies, zodat hierover in ieder geval geen verwarring ontstaat.'

Massahysterie

Aan verwarring geen gebrek. Zo ontstond er ruis over de gevaren van fipronil, zegt voorzitter Eric Hubers van LTO/NOP. Hij gebruikt liever het woord massahysterie. 'Laten we vooropstellen dat er geen twijfel over bestaat dat er geen fipronil in een ei hoort te zitten. Handhaving is geen discussie. Maar je kunt wel vraagtekens zetten bij de normen die de NVWA hanteert en hoe het buitenland daarmee omgaat.'

Hubers doelt op het feit dat in België eieren 140 keer meer fipronil mogen bevatten voor ze uit de handel worden genomen. In Nederland gebeurt dat als ze omgerekend meer dan 0,005 milligram fipronil per kilo bevatten. België hanteert een hogere grens: 0,72 milligram per kilo.

Dagelijkse inname

Nederland gaat uit van de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI), de hoeveelheid fipronil die je je hele leven binnen kunt krijgen zonder risico voor de gezondheid. België baseert zich op de acute veiligheidsnorm, die dus veel hoger ligt. Andere landen zitten daar weer tussenin.

'Wij zijn echt het braafste jongetje van de klas', stelt Hubers. 'Daarnaast heeft de NVWA voor verwarring en onduidelijkheid gezorgd door op een gegeven moment te zeggen dat mensen voorlopig maar beter helemaal geen eieren moeten eten en dat later weer terugnam.'

Relativeren

De vakgroepvoorzitter is blij dat de vooraanstaande toxicoloog Martin van den Berg en hoogleraar voedingsleer Martijn Katan de risico's van het eten van een ei met fipronil in de media relativeerden. Nederlanders hebben zich uiteindelijk toch niet gek laten maken.

Maar Hubers steekt ook de hand in eigen boezem. 'We staan er als pluimveehouders, misschien wel als hele veehouderijsector, niet bewust bij stil dat we iedere dag bezig zijn met voedsel. Zeker, we werken netjes en schoon. Maar vragen we ons af wat er in het voer zit? En staan we stil bij alle middeltjes die we gebruiken? Checken we die met het oog op de volksgezondheid?' Hij denkt dat de sector te goed van vertrouwen is.

IKB Ei

Daarnaast erkent de pluimveehouderijvoorman dat IKB Ei onvoldoende is geborgd. 'Bedrijfshygiëne en ongediertebestrijding staan er niet in. Dat gaat in de toekomst onherroepelijk komen. Een volgende crisis kunnen we ons niet permitteren.'