Stop geklets over neutels en ingrepen bij derogatie

Derogatie wordt nog steeds gezien als een ontheffing voor regio's waar op bedrijfsniveau een overschot aan mest wordt geproduceerd. Ondertussen vindt er vanuit duurzaam bodemgebruik een kanteling plaats. Die zorgt er de facto voor dat de derogatie fundamenteel moet worden heruitgevonden. Van een mestgericht beleid naar een bodemgericht beleid dat het gebruik van kunstmest terugdringt.

Wie meer organische mest gebruikt, bespaart niet alleen kosten door te besparen op de mestafvoer en de aankoop van kunstmest, maar voedt ook de bodem én houdt die productiever en gezonder. Gras en organische mest zorgen voor opbouw en aanvoer van organische stof, de basis voor een gezonde bodem. Met op het eigen bedrijf of in nabijheid aanwezige bronnen houdt de boer zijn kringloop kort.

Drijf- of stromest

Daarom pleit ik voor circulaire productie, minder transport van dierlijke mest en zoveel mogelijk vermijden van kunstmest. Drijfmest is goed voor het land, stromest nog veel beter. Daarentegen is kunstmest net als suiker: in beperkte hoeveelheden past het als aanjager, maar het voegt niets voedends toe.

Kunstmest voedt de bodem niet, maar gaat direct naar de plant. Het werkt verslavend en daardoor verschralend. Het mergelt de grond uit. Een goed gevoede bodem is daarentegen weerbaar, kan CO2 vastleggen. Ook zijn planten minder ziektegevoelig en hebben ze minder pesticiden nodig. Bovendien verbetert de waterhuishouding en neemt de biodiversiteit toe.

Samenwerking

Dat zijn tal van voordelen, die passen in een betere samenwerking tussen veehouders en akkerbouwers. Een nieuw fundament onder derogatie maakt in Nederland de akkerbouw minder afhankelijk van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen.

Zo'n fundamentele herijking van de derogatie draagt daarom bij aan een maatschappelijk opgave: zuinig omgaan met onze energie en natuurlijke hulpbronnen. De verduurzaming van onze voedselproductie moet dan ook de inzet zijn van de discussie met Brussel over het belang van de derogatie voor Nederland.

Haarkloverij

De discussie gaat nu echter over 'behoud tot elke prijs' en wordt gevoerd vanuit juridische en politieke haarkloverij die een groot risico met zich meebrengt: Brussel blijft Nederland zien als een land dat graag zoveel mogelijk mest wil produceren. Dat levert een slagveld op met alleen maar verliezers.

In de Nederlandse context kan een volledig heringerichte derogatie een bij uitstek geschikt wettelijk én politiek instrument zijn om boerengedrag te sturen op duurzaamheid en draagvlak voor impopulaire maatregelen te krijgen. Wij boeren moeten krimpen, maar willen dat niet. Nog steeds zetten we onze stallen voller, terwijl er juist koeien uit moeten. Omdat ze dolgraag hun derogatie willen houden, zijn boeren echter voor krimp te winnen als ze hun derogatie mogen behouden.

Combinatie

Brussel zou de derogatie alleen mogen toekennen, als we overtuigend laten zien dat het ons echt om duurzaamheid gaat. Wie die twee combineert, is een behendig politicus die ook het goede doet voor de duurzaamheid van de landbouw.

Stop het geklets over neutels en 'ingrepen', pak het vraagstuk vanuit de essentie aan en win daarmee iedereen voor je. Die uitdaging leg ik graag aan staatssecretaris Martijn van Dam (EZ) voor. Geen geringe uitdaging, want het vergt een gepassioneerd betoog dat formele regeltjes weer terugbrengt tot de essentie. Focus op een duurzame, bodemgerichte derogatie.

De volledige versie van dit opinieartikel van Jos Verstraten is te lezen op www.foodlog.nl.

Jos Verstraten
Melkveehouder in Westerbeek en bestuurder LTO Melkveehouderij