'Pratende' planten zetten raam kas open

De Floraliën vinden van 22 april tot en met 1 mei plaats. Naast bloemenpracht staan op het vijfjaarlijkse evenement heel wat innovaties in de kijker. Voor de leek lijken ze vaak futuristisch, maar binnen afzienbare tijd zijn ze te zien in elke kas.
Verschillende onderzoeksinstellingen in Oost-Vlaanderen hebben voor de Floraliën hun krachten gebundeld in de Technopool Sierteelt. Naast de Universiteit Gent zijn dat de Hogeschool Gent, het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) en het Proefcentrum voor de Sierteelt (PCS).

Klimaat

Sierteelt is precisiewerk. Iets te veel of te weinig water, een plantenziekte die onopgemerkt blijft of wat te weinig licht krijgt, en de plant wordt onverkoopbaar. Daarom wordt het klimaat in de tuinbouwkassen nauwgezet gevolgd.
Maar eigenlijk zou die aanbodgerichte aanpak beter worden omgezet in een vraaggerichte aanpak, zegt Kathy Steppe van de Universiteit Gent. 'Dat is het concept van de Speaking Plant: de plant geeft zelf aan wanneer er iets fout gaat of hoeveel water hij wil krijgen.'

Het praten gebeurt via sensoren op bladeren en stengels. 'We meten de groei en de sapstroom, maar luisteren ook naar het geklik in de stengel als de waterkolom breekt, een teken van stress. Daardoor kunnen we net zoveel water geven als de plant heeft verdampt. Zo vermijden we verspilling.'

Als onderzoekers merken dat de plant stress heeft, zoeken ze de oorzaak. Overigens is stress niet altijd een slechte zaak, geeft Steppe aan. 'Soms wil een sierteler een beetje stress: dat houdt de plant bij de klanten langer mooi. Dan geven we net iets te weinig water.'

De sensoren en modellen worden steeds verfijnder. Steppe: 'Binnenkort zal de plant rechtstreeks de computersystemen van de kas kunnen aansturen en dus zelf bepalen hoe de raamstand moet zijn, hoe sterk de belichting enzovoort. De vraag is of een volledige automatisering wel wenselijk is.'

Waar siertelers wel het nu van inzien, is dat de sensoren al vroeg signaleren dat er iets fout is. Tot meer dan vijf dagen voor het aan de plantjes zelf te zien is. Gaat het fout, dan kan de glastuinder bijsturen voordat schade zichtbaar wordt.

Gewasbescherming

Sinds 2014 verplicht Europa alle producenten van plantaardige producten om aan geïntegreerde gewasbescherming te doen. De sierteelt loopt voorlopig minder warm voor biologische bestrijders. Dat komt onder meer doordat het esthetische aspect er zo belangrijk is, zegt Patrick De Clercq van de Universiteit Gent. 'De geringste schade maakt de plant onverkoopbaar, dus gebruikt de sector traditioneel veel gewasbeschermingsmiddelen.'
Toch is er ook in de sierteelt een mooie toekomst weggelegd voor biologische bestrijding, meent De Clercq. Het probleem met biologische bestrijders is dat naarmate de plaag onder controle komt, er minder voedsel voor de bestrijders is en ze ten slotte uitsterven. Telkens nieuwe bestrijders inzetten, is niet goedkoop.

De Clercq: 'Sinds kort experimenteren we daarom met vervangvoedsel voor de bestrijders. Zo kun je een kolonie biologische bestrijders in de kassen behouden of ze zelfs al uitzetten, voordat een plaag toeslaat. In het vakgebied noemen ze dat een standing army: een leger predatoren dat klaarzit tot er een plaag opduikt. En dan rukken de soldaten uit.'

Bijlichting in kassen gebeurt vooral met gewone lampen, maar ledlicht lijkt een goede vervanger te zijn. Een groot voordeel van ledlampen is dat ze geen warmte geven, zodat ze veel dichter bij de plantjes zijn op te hangen.
Gewone lampen geven een breed spectrum aan licht. Ledlampen leveren alleen smalle spectrale banden van blauw of rood licht, of een combinatie. Welke invloed heeft dat op de vorm van de plant of de wortelvorming? Zal de plant in een latere fase nog normaal groeien?

'Er is nog veel onderzoek nodig voor we tot echt praktische toepassingen kunnen komen', meent Marie-Christine Van Labeke van de Universiteit Gent. 'We hebben al gemerkt dat de ene cultivar heel goed op ledlicht reageert en de ander helemaal niet. We moeten dus op verschillende cultivars testen om uit te maken welke aanpak de grootste toegevoegde waarde geeft.'