Zelf dracht opvoelen vergt discipline

Mariska Bloemberg-van der HulstMelkveehouders kunnen checken of een koe drachtig is en voelen of een baarmoeder schoon is. Soms zijn ze zelf in staat om te checken of een koe ‘in cyclus’ is. Boeren die een cursus ‘drachtigheidscontrole’ hebben gevolgd, lukt het vaak om de tussenkalftijd te verkorten en meer kalveren per jaar te realiseren.
Henk de Bruijn, eigenaar van HB-KI Techniek, geeft deze trainingen. Hij merkt dat er de laatste tijd wat meer animo voor is. ‘Veehouders zijn zich veel meer bewust van de kosten die ze maken. Dat zie je bijvoorbeeld bij de aankoop van sperma, bij het insemineren en dus ook bij drachtigheidsonderzoek’, legt hij uit. ‘Veehouders vragen zich af hoe ze kunnen besparen.’
De boeren die zich aanmelden voor een cursus drachtigheidscontrole zijn volgens hem al heel bewust bezig met de vruchtbaarheid op hun bedrijf. Ze insemineren hun koeien zelf en willen zich verder ontwikkelen in dit vakgebied.
Of deze boeren daadwerkelijk de dierenarts of vruchtbaarheidsspecialist kunnen vervangen en kosten besparen, is volgens De Bruijn volledig afhankelijk van hun instelling, discipline en vaardigheden. ‘Het is niet zo moeilijk om te voelen of een koe drachtig is, maar het gaat erom dat je dit onderzoek routinematig uitvoert. Hier gaat het in de praktijk vaak mis.’
De beste periode voor het opvoelen op dracht is volgens De Bruijn acht tot negen weken. Is de koe korter of langer drachtig, dan wordt het opvoelen lastiger.
‘Je moet dus minstens elke twee weken een drachtigheidscontrole doen. Bij deze check neem je ook de dieren mee die nog tochtig moeten worden. Je kunt dan onderzoeken of ze kampen met een vervuilde baarmoeder of cysteuze eierstokken. Tevens is dit een goede oefening voor het onderscheid met dracht. Het bepalen van de cyclus is lastiger.’
De Bruijn ziet dat veehouders niet altijd even gemotiveerd zijn om de drachtcontrole steevast elke twee weken uit te voeren. ‘Door drukte op het bedrijf stellen ze het soms uit. Die discipline is er bij doe-het-zelf-ki wél. Want daar moeten ze meteen bij een tocht insemineren.’
Ook in Oenkerk, bij het Dairy Training Centre, wordt de cursus drachtigheidscontrole aangeboden. Anne Terpstra verzorgt de training. In tegenstelling tot De Bruijn ziet hij geen toename in het aantal veehouders dat de cursus volgt. ‘Dat aantal blijft bij ons gelijk. Ik verwacht ook niet dat het gaat toenemen. Op grote buitenlandse bedrijven, maar ook de moderne melkveebedrijven in Nederland, wordt steeds meer gebruik van specialisten in de markt. Ze huren een vruchtbaarheidsspecialist in.’

Expertise

Volgens Terpstra moeten boeren ook niet de illusie hebben dat ze, als ze de cursus op zak hebben, de taken van de dierenarts of vruchtbaarheidsspecialist kunnen overnemen. ‘Specialisten voelen wekelijks 1.500 koeien op. Die ervaring en expertise kun je niet evenaren. Maar dat is ook niet de doelstelling van de training. Je krijgt vooral meer kennis en kunde van vruchtbaarheid. En dat helpt je bij het verbeteren van de vruchtbaarheidsresultaten.’
Volgens de trainer zijn er bovendien ook veel andere methodieken die aantonen of een koe al dan niet drachtig is. Denk aan het scannen van de baarmoeder en de melkmonster-methode die CRV hanteert. Bij deze methode wordt de dracht gesignaleerd via een test op een specifiek eiwit dat pas aanwezig is in de melk als de koe drachtig is.
De cursus geeft volgens Terpstra vooral inzicht in wat boeren kunnen doen bij een guste koe. Heeft ze geen tocht laten zien, kampt ze met een negatieve energiebalans, is de baarmoeder vervuild of is het dier cysteus?
‘Probeer te achterhalen wat er met de koe aan de hand is. Kun je het zelf oplossen of is de hulp van de dierenarts nodig? Je bezit extra kennis en bent daardoor een betere gesprekspartner.’
In de cursus behandelt Terpstra ook vaardigheden zoals het stoten van koeien vanaf 5,5 maand dracht. ‘Handig om te weten, want als een koe drachtig is verklaard, wil dat nog niet zeggen dat het goed blijft gaan. Uit 100 koeien die voor het eerst worden geïnsemineerd, zullen na negen maanden slechts 45 kalfjes worden geboren. Er kan sprake zijn van vroege embryonale sterfte. Sterft het vruchtje af op 16 tot 45 dagen, dan spreek je over late embryonale sterfte. En dat komt dus nog wel eens voor.’
Het is volgens hem daarom belangrijk om, nadat de koe op 30 dagen drachtig gescand is, op 45 tot 50 dagen dracht een hercontrole te doen.
Op de vraag of het zelf opvoelen van koeien kan leiden tot beschadigingen of de kans op een abortus vergroot, zegt Terpstra: ‘Zeker niet. Als je al pianospelend de geslachtsorganen van de koe aftast, is dat geen probleem. Je moet met beleid de cervix, baarmoederhals, linker- en rechterhoorn en de eierstokken aftasten.’
Ook Henk de Bruijn benadrukt dat voorzichtigheid geboden is. ‘Je moet dit heel zorgvuldig en serieus uitvoeren. Als je amper weet wat je doet, dan kun je een abortus opwekken.’