Aardappel uit zaad is geen utopie meer

De aankondiging van Bejo Zaden afgelopen voorjaar dat het gelukt is kwekersrecht te verkrijgen voor een aardappel geteeld uit botanisch zaad, kwam voor velen als een verrassing. Slechts ingewijden wisten dat het groenteveredelingsbedrijf in Warmenhuizen zich bezighoudt met aardappelveredeling.

'Het past bij de mentaliteit van dit familiebedrijf', zegt cropmanager Rien van Bruchem. 'Niet aan de grote klok hangen waar je mee bezig bent, maar eerst resultaten halen en dan pas naar buiten treden.' Van Bruchem is bij Bejo commercieel verantwoordelijk voor het aardappelzaad True Potato Seed (TPS).

Twintig jaar geleden

Van Bruchem vertelt dat zo'n twintig jaar geleden aandeelhouders de veredelaars van Bejo Zaden min of meer uitdaagden om iets te doen met aardappelen uit zaad. Al in 2004 is een eerste hybride bij Naktuinbouw ingediend voor beoordeling, maar deze variëteit bleek te weinig uniform.

De keuringsdienst adviseerde de groenteveredelaar om nog zeker tien jaar door te gaan met het ontwikkelen van de juiste ouderlijnen voor de hybrideveredeling. Dat bleek een goed advies. De hybridekruising Oliver F1 is vier jaar geleden aangemeld bij Naktuinbouw.

Tetraploïde planten

Bejo Zaden focust zich bij de hybrideveredeling voor aardappelen vooralsnog op tetraploïde planten. Dit in tegenstelling tot enkele andere veredelingsbedrijven die voor de vermeerdering uit zaad de aardappel hebben omgevormd tot een diploïd gewas.

Van Bruchem: 'Bij tetraploïdehybrideveredeling is de kans op genetische variatie binnen één kruising groter. Dat is een van de redenen dat de registratie van onze eerste hybride lang op zich heeft laten wachten. Verder is ook voor keuringsinstanties de aardappel uit zaad een nieuwe tak van sport en daar horen nieuwe regels bij.'

Diploïde planten

De volgende hybride die Bejo wil laten registreren, is waarschijnlijk weer tetraploïd. 'Maar we zijn ook bezig met diploïde aardappelhybriden. Voordeel van diploïde planten is de betere uniformiteit. Nadeel is de inteeltdepressie bij het terugkruisen van de haploïde ouderlijnen. Daarvoor proberen onze veredelaars een oplossing te vinden.'

Tijdens de open dagen van Bejo Zaden in september was er veel belangstelling voor True Potato Seed. 'We konden een mooi demoveld laten zien. De aardappelen daarvan zijn geoogst en wij schatten de opbrengst omgerekend op 45 tot 50 ton per hectare', zegt Van Bruchem. 'Vergelijkbare resultaten hebben we dit jaar gehaald op onze proefvelden in de Noordoostpolder en de Wieringermeer.'

Opschalen

Voor komend groeiseizoen gaat de groenteveredelaar de proeven met Oliver F1 opschalen in binnen- en buitenland. Van Bruchem verwacht dat in 2019 en 2020 het eerste commerciële zaaizaad wordt verkocht. 'Ons doel in de proeven is het uitwerken van teelttechnische vragen over de opkweek van plantmateriaal en de beste teeltmethode om van zaad te komen tot de productie van aardappelen die geschikt zijn voor consumptie.'

Bejo Zaden test globaal drie teeltsystemen. Eén betreft directe inzaai op het land voor de teelt van aardappelpootgoed. Dit pootgoed dient het tweede jaar als uitgangsmateriaal voor de consumptieteelt. Een andere mogelijkheid is de inzaai op trays en vervolgens de opkweek van trayplanten in kassen als uitgangsmateriaal voor de teelt van pootgoed of rechtstreeks voor de consumptieteelt.

Trayplanten

De opkweek van trayplanten uit zaad duurt vier tot zes weken. 'In proeven gaan we uit van zo'n veertigduizend planten per hectare, op ruggen geplant met een rijafstand van 75 centimeter. In Nederland hebben we na het planten met Oliver F1 ongeveer 100 tot 120 groeidagen nodig voor een goede oogst', meldt Van Bruchem.

De cropmanager reist regelmatig naar bestemmingen in Afrika, Azië en Centraal-Amerika om True Potato Seed onder de aandacht te brengen. 'In landen rond de evenaar heeft de teelt van aardappelen vanuit zaad vooralsnog de grootste meerwaarde. Met zaad als uitgangsmateriaal is verdubbeling van opbrengsten gemakkelijk haalbaar. Verder is de teelt vanuit zaad vooral logistiek aantrekkelijk en is gezond zaaizaad een goede basis voor een ziektevrije teelt.'

Introductie in Europa

Van Bruchem verwacht dat de introductie van TPS in Europa langer op zich laat wachten. 'De hele infrastructuur en mechanisatie van de aardappelsector in Europa zijn gericht op pootgoed als uitgangsmateriaal. Bovendien zijn de eisen voor een uniform gewas en opbrengsten per hectare hoger.'

Bejo Zaden gaat de komende jaren verder met het testen van nieuwe aardappelhybriden. De aardappelveredelaars zijn ook gestart met een programma om resistenties tegen phytophthora en virussen in te kruisen. 'Deze ontwikkeling gaat door', verzekert Van Bruchem. 'De registratie van Oliver F1 is het bewijs dat de teelt van aardappelen uit zaad geen utopie meer is.'