Open eindjes cruciaal voor boeren

'Ondanks dat er eindelijk duidelijkheid is, doet dit pijn. Het betekent nogal wat. Je merkt de verslagenheid en onrechtvaardigheid', vat bestuurder Dirk Bruins van LTO-vakgroep Melkveehouderij de eerste bijeenkomsten over fosfaatrechten samen.
Bruins vroeg zich hardop af of LTO bij de onderhandelingen wel aan tafel moest blijven zitten. 'Na ons opstappen wordt zonder ons verder gepraat. We willen het proces maximaal beïnvloeden. Dat is voor ons ook reden om een coalitie te vormen met het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en de Nederlandse Zuivel Organisatie.'
Maandag was de eerste LTO-bijeenkomst over fosfaatrechten in Markelo, dinsdag volgde die in Haren, woensdag in Heerenveen en donderdag in Giessenburg. Honderden melkveehouders bezochten de informatieavonden. Verhitte discussies waren er niet bij de eerste bijeenkomsten. Veel boeren zagen de maatregelen aankomen en toonden na de uitleg begrip voor de inzet en aanpak van LTO.
Wel zijn er nog veel vragen. Het voorstel van staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken bevat nog veel open eindjes die moeten worden ingevuld. En dan moeten de Tweede en Eerste Kamer hun plasje er nog over doen.
Voorzitter Kees Romijn van LTO-vakgroep Melkveehouderij ziet daar kansen. 'Voor een meerderheid in de Eerste Kamer heeft de coalitie minstens drie partijen nodig. CDA, ChristenUnie en SGP kunnen zo nog wat zaken rechtzetten.'
Vooral de referentiedatum van 2 juli 2015 was voor veel melkveehouders een heikel punt. Met name ook omdat sommige ondernemers op een laat moment inspeelden door vlak voor die datum veel rundvee aan te kopen. Anderen hadden juist in 2015 minder koeien en zagen bijvoorbeeld liever het gemiddelde van 2014 en 2015.
'We hadden liever het gemiddelde van het eerste halfjaar van 2015 als uitgangspunt gehad. Dat was onze inzet. Juridisch was dat echter niet haalbaar', stelt Romijn. 'De landsadvocaat dacht dat ondernemers die op 2 juli veel vee hebben, dit succesvol juridisch konden aanvechten. Dit zouden ze volgens hem ook winnen. Dat was destijds voor staatssecretaris Sharon Dijksma reden om gelijk voor 2 juli als uitgangsdatum te kiezen.'
Het inzetten van latente ruimte voor extra fosfaatruimte blijkt juridisch niet mogelijk. Ook daar had de landsadvocaat naar gekeken, vertelde de vakgroepvoorzitter.
Op vragen over hoe de controle op de fosfaatproductie eruit komt te zien, antwoordde Romijn dat het fosfaatrechtenstelsel wezenlijk anders in elkaar zit dan de melkquotering. 'De sancties bij overschrijding zijn niet mals: 11 euro per kilo fosfaat en daarbij 8 euro per kilo stikstof. Dat doe je maar één keer.'
De vakgroepvoorzitter had ook goed nieuws. Er komt waarschijnlijk een 'haakje' in de wet dat er in de toekomst eenmalig mag worden gehandeld in fosfaatrechten tussen de dierlijke sectoren. Het zou onder meer gaan om een eenmalige tender waarbij melkveehouders bijvoorbeeld kunnen inschrijven op fosfaatrechten uit de varkenshouderij, als daar veel boeren stoppen die hun rechten willen verwaarden.

Kringloopwijzer

Ook de Kringloopwijzer kwam ter sprake. 'We hebben een extensief bedrijf zonder latente ruimte en doen mee aan derogatie. De laatste 2 jaar hadden we een hoog fosforgehalte in het gras. Doordat we zelfvoorzienend zijn, is het lastig om voordeel te halen uit de Kringloopwijzer', stelde een melkveehouder.
In Heerenveen wezen boeren op de muizen- en ganzenschade waardoor ze door opbrengstverlies slechter uitkomen in de BEX en BEP. 'Faunaschade moet worden meegenomen in de Kringloopwijzer', zo geeft Romijn de inzet van LTO aan. 'Hoeveel je van je land afhaalt, heeft namelijk effect.'
Bruins signaleerde verder vragen over verhandelbaarheid en afroming. 'Melkveehouders zijn aan het denken hoe ze hun bedrijf kunnen ontwikkelen. Ze zoeken naar vastigheid omdat ze hun koers willen bepalen. Helaas zijn veel zaken nog niet uitgewerkt.'

Mike Schellart en Pieter Stokkermans