Is kasdek geschikt voor productie zonne-energie?

In Middenmeer hebben GroenLeven en Bom Group vorig jaar een kassencomplex gerealiseerd met een dak van geïntegreerde, lichtdoorlatende zonnepanelen. Deze constructie staat vlak bij het innovatieve tuinbouwbedrijf Royal Pride, dat trostomaten en komkommers kweekt en de grond onder de nieuwe kassen huurt.

Het is niet voor het eerst dat GroenLeven lichtdoorlatende zonnepanelen plaatst. Hoofd projectrealisatie Willem Biesheuvel legt uit dat dit eerder al is gebeurd op kwekerijen van zachtfruit, zoals bij de frambozenkwekerij van Piet Albers in het Gelderse Babberich en rodebessenkwekerij Kusters Zachtfruit in het Gelderse Wadenoijen.

Daarbij ging het om het vervangen van de bestaande plastic overkappingen door lichtdoorlatende zonnepanelen. Deze structurele oplossing wekt groene stroom op, beschermt het fruit tegen extreme weersomstandigheden en reduceert het gebruik van plastic. Bovendien is het plukken van fruit onder panelen een stuk aangenamer dan onder plastic, omdat de temperatuur in de zomer minder sterk oploopt.

De opbrengst van onder andere frambozen en rode bessen is zo goed dat zowel Albers als Kusters de teeltondersteunende voorziening met zonnepanelen wil uitbreiden. Dat gaat bij Kusters op korte termijn al gebeuren.

Nieuwe constructie

Volgens Biesheuvel is het Noord-Hollandse kassenproject wel anders, omdat het om een unieke, nieuwe constructie gaat. ‘We hebben veel ervaring met het aanleggen van zonneparken, maar het bouwen van een kas is andere koek’, zegt hij. ‘Vandaar dat we samen hebben gewerkt met een specialist in innovatieve tuinbouwoplossingen die daar goed in thuis is.’

Ruben Kalkman van Bom Group vertelt dat hij als onderdeel van zijn stage voor de studie Tuinbouw & Agribusiness aan Hogeschool Inholland in Delft al zo’n vier jaar geleden is begonnen met onderzoek naar het integreren van zonnepanelen in een kasdek. ‘Ik ben daarbij diep in de details gedoken om te zoeken naar de combinatie van een optimaal energierendement en de beschikbaarheid van de grond eronder voor de teelt van gewassen.’

Als voorbeelden noemt Kalkman het bepalen van de optimale hellingshoek van het kasdek, die een stuk lager is dan bij traditionele kassen, de invloed van de open gevels op de windstroming en de temperatuur onder het dek, de opvang van regenwater, het vervangen van een kapot zonnepaneel in een lange rij en de belastingmogelijkheden van de constructie met kabelgoten en eventuele lampen.

Aluminium deksystemen

Samen met de afdeling Research & Development van Bom Group heeft Kalkman het project begeleid. ‘Wij zijn gespecialiseerd in lichte aluminium deksystemen, maar voor deze constructie hebben we een compleet nieuw ontwerp moeten maken en aansluitend een heel nieuw deksysteem ontwikkeld, inclusief goot, roedes, en nok.’

De kassenbouwer heeft een exclusief partnerschap met GroenLeven. Dankzij wekelijks overleg is het onderlinge vertrouwen uitgegroeid tot het uiteindelijke resultaat. Beide partijen zijn trots op de wijze waarop ze met elkaar aan de nieuwe ontwikkelingen in het voorbeeldproject hebben gewerkt. Kalkman schetst dat het lange voortraject nodig was voor een goede voorbereiding.

Voor sterkteberekeningen gebruikte hij bijvoorbeeld een testopstelling op kantoor, waarmee hij ook de waterdichtheid en de spanning op de verschillende onderdelen kon testen. Kalkman licht toe dat GroenLeven had gespecificeerd hoeveel zonnepanelen ze in de constructie wilden hebben en dat Bom Group de systemen eromheen heeft ontwikkeld. Daarbij was het volgens hem een ‘groot ding’ om uit te puzzelen hoe de aluminium constructie geen schaduw op de zonnepanelen zou werpen.

Opvang regenwater

Het nieuwe kassencomplex van 16,5 hectare is voorzien van 70.887 semitransparante zonnepanelen, die zowel naar het oosten als naar het westen zijn gericht. Deze zogenaamde glas-glaspanelen bestaan uit twee glazen platen met daartussen blauwzwarte zonnecellen.

Met een vermogen van 31,2 megawatt voorzien de panelen 10.800 huishoudens in Middenmeer en naaste omgeving van groene stroom. Een buizenstelsel voert het regenwater dat tussen de puntdaken valt, af naar een bassin van 8.000 kubieke meter. Dit bassin kan Royal Pride gebruiken voor de watervoorziening bij de teelt van de planten in de kas.

De zijkanten van de kassen zijn open, maar er is wel een corridor van zonnepanelen met dichte wanden gebouwd. Die kan de vruchtgroentekwekerij gebruiken als opslagruimte. Onder een schuin aflopend deel in het kassencomplex wil GroenLeven batterijen plaatsen om op piekmomenten stroom op te kunnen slaan. Die stroom kan vervolgens aan het net geleverd worden als er geen zon is.

Teeltmogelijkheden

Algemeen directeur van Royal Pride Koert van den Ende legt uit dat de teeltmogelijkheden onder de panelen nog worden onderzocht. Dit gebeurt in samenwerking met diverse partijen. Om een geschikt gewas te kiezen, wordt onder andere gekeken hoe de weersomstandigheden en de lichtinval over het jaar heen verlopen.

Volgens Biesheuvel is het hele traject voor alle betrokkenen leerzaam geweest en vormen hun ervaringen de basis voor toekomstige ontwikkelingen. De projectmanager van GroenLeven is blij dat ze de kans hebben gekregen om dit project op zo’n grote schaal uit te voeren, omdat dit opschalingsproblemen bij voorbaat ondervangt en inspirerend kan zijn voor andere belangstellenden.

‘Wij zijn altijd op zoek naar gebieden die geschikt zijn voor multifunctionele gebruiksmogelijkheden’, verklaart Biesheuvel. ‘Bij voorkeur willen we met deze vorm van duaal landgebruik bijdragen aan de voedselvoorziening én aan de energietransitie.’

Verkopen stroom

GroenLeven heeft voor het project een SDE+-subsidie verkregen en financiering vanuit onder andere het Triodos Groenfonds. De projectontwikkelaar verkoopt de stroom uit de zonnepanelen. Dit is mogelijk, omdat in de omgeving van Middenmeer nog voldoende ruimte op het elektriciteitsnet was.

Uiteindelijk wil GroenLeven het zonnepark verkopen aan een nieuwe eigenaar in de vorm van een investeerder, zoals een pensioenfonds of verzekeringsmaatschappij of een energiecoöperatie. Biesheuvel benadrukt dat het een organisatie moet zijn die gericht is op de lange termijn met een stabiel en duurzaam rendement. Dat betekent niet dat de verbinding met GroenLeven verloren gaat, omdat die het onderhoud blijft doen.

Drijvende zonneparken

Biesheuvel voegt daar nog aan toe dat GroenLeven ook investeert op plaatsen die weinig andere gebruiksmogelijkheden hebben, zoals op grote daken, zonnecarports, (voormalige) vuilstortplaatsen of in drijvende zonneparken in zandwinningsplassen. Een nieuwe ontwikkeling zijn zonnepanelen die bewegen en de zon volgen (single axis trackers), waartussen het mogelijk blijft om te boeren.

Zo ontstaat er op gewone landbouwgrond ook een dubbelfunctie. Biesheuvel: ‘Wij zijn specialist in het creëren van multifunctioneel ruimtegebruik met zonne-energie en zijn daarom blij met iedere combinatie van duurzame energieopwekking en voedselvoorziening.’