Bij Bolderdijk in het Groningse Onstwedde ligt een perceel met strokenteelt waarbij middenin een strook met zonnepanelen is ingericht. Onder de panelen is een meerjarig akkerrandenmengsel ingezaaid. Het Louis Bolk Instituut kijkt of de akkerrand kan dienen voor biodiversiteit en de aantrekking van natuurlijke vijanden tegen plagen door een schuilplek te bieden en voldoende continuïteit van voedsel.

Het Louis Bolk Instituut hield vorige week woensdagavond een veldbijeenkomst. De proef ligt op een 6 hectare groot perceel met stroken van 6 en 30 meter breed en 420 meter lang. Op de biodiversiteitsstrook staan tien sets met tien zonnepanelen die in het groeiseizoen worden verplaatst. Naast de biodiversiteitsvoordelen kan de productie van stroom een economisch voordeel opleveren.

Betonblokken

'Elke set met tien zonnepanelen is opklapbaar en met een verreiker te verplaatsen', legt Bolderdijk uit. 'De zonnepanelen mogen niet wegwaaien. Daarom staan de sets met betonblokken wat hoger op de grond. De sets zijn behoorlijk zwaar, maar het is een pragmatische opstelling. Ik hoef geen machine te huren om de zonnepanelen te verplaatsen.'

De zonnepanelen leveren geen stroom op en er zitten dus geen stroomkabels aan. Het gaat namelijk om een proefopstelling die inzicht moet geven op de biodiversiteit en de insecten. Elke set van tien zonnepanelen zou op jaarbasis 4.000 kilowattuur op kunnen leveren, goed voor 900 euro per jaar. Maar in de Veenkoloniën is een aansluiting op het net niet eenvoudig.

Niet rendabel

'Een akkerrand is niet rendabel, het is geen verdienmodel. De maatschappij vraagt om meer insecten, maar wat betreft extra betaling levert een akkerrand weinig op. De consument daarvoor laten betalen, is een moeilijke weg. Zonnepanelen zouden de akkerranden rendabeler kunnen maken. De vraag is of Den Haag nog een vergoeding geeft voor akkerranden, als er zonnepanelen liggen', vraagt Bolderdijk zich af.

Vorig jaar lag de akkerrand er voor het eerst. Toen was er veel melde te zien. Dit jaar is de akkerrand goed tot ontwikkeling gekomen, ook onder de zonnepanelen. De zonnepanelen zijn iets lichtdoorlatend, maar eronder is het donkerder en droger. Onderzoekers van het Louis Bolk Instituut constateren dat er in de schaduw en bij watertekort minder plantensoorten groeien.

Natuurlijke vijanden

In 2020 heeft het Louis Bolk Instituut alleen gekeken naar de insecten en natuurlijke vijanden in de akkerranden. Door minder bloeiende planten onder de zonnepanelen waren er minder insecten te vinden, maar genoeg natuurlijke vijanden. In de gewasstroken gerst en suikerbieten vond geen monitoring plaats. Dit jaar kijkt het instituut wel naar de gewassen.

Dicht bij de bloemenstroken zijn meer insecten te vinden. In de 30 meter brede stroken minder dan in de 6 meter brede stroken. Dat sluit aan bij de verwachtingen.

Verschillen

Het Louis Bolk Instituut concludeert dat het afdekken van vegetatie met zonnepanelen een effect heeft op de vestiging van gezaaide soorten, de aantallen insecten en het specifiek voorkomen van nuttige insecten. Er zijn verschillen waargenomen tussen de afdekking met zonnepanelen en in de open ruimte. Het betreft een trend of een significant verschil.

Het gaat bij Bolderdijk niet om een proefopzet, maar om een veldproef of demo-opstelling.

'Spuiten en ploegen zijn bij strokenteelt uitdagend'

Naast de zonnepanelen in de akkerranden was er tijdens de veldbijeenkomst in Onstwedde aandacht voor strokenteelt. Een uitdaging voor de akkerbouwers.

'Bij strokenteelt is de opbrengstpotentie van de gewassen hoger, maar dat heb ik nog niet gezien. Ik vind strokenteelt een voor de hand liggend systeem. Het kan wat betreft organische stof en bodemverdichting voordelen hebben. Maar er zijn wel uitdagingen. Bijvoorbeeld gewasbescherming op stroken van 6 meter breed', zegt Leks Bolderdijk.

De akkerbouwer uit Oost-Groningen heeft anderhalf jaar geleden in Lelystad een cursus strokenteelt gevolgd. De interactie tussen gewassen vindt hij interessant. Bolderdijk past het nog niet toe op het hele bedrijf. 'Het vraagt om andere machines. De breedte van de stroken speelt geen rol, als we op termijn veldrobots gaan inzetten.'

Omschakeling

Tijdens de cursus leerde Bolderdijk akkerbouwer Jaap Dun uit het nabijgelegen Stadskanaal kennen. Hij is bezig met de omschakeling naar de biologische teelt van onder andere stamslabonen. Dun heeft de boontjes en tarwe in stroken van 12 meter breed gezaaid en daarnaast 1,50 meter brede stroken met boekweit.

'Bij de biologische teelt van stamslabonen kun je last krijgen van de bonenvlieg. Door in stroken tarwe te zaaien, krijg je door natuurlijke vijanden geen aantasting bij de bonen. Bij het zaaien in stroken voorkomt het graan ook zandverstuivingen in de bonen', zegt Dun. 'De bestrijding van melde tussen de boontjes is een uitdaging. Ook tussen het boekweit staat veel melde.'

Bemesten

Bij strokenteelt is het belangrijk om te weten wat je waar moet bemesten. Ploegen in stroken vindt de akkerbouwer nog lastiger.

'Je ploegt eerst de stroken voor het zaaien van de tarwe. De groenbemester tussen de tarwestroken laat je langer staan', legt Dun uit. 'Als je de stroken voor de bonen en de boekweit ploegt, zijn er delen die je twee of drie keer ploegt. De organische stof komt dat naar boven en daar komen de bonenvliegen op af. Dat gaf in de eerste week na opkomst veel bonenverlies.'