Hoe ratten een melkveehouder ziek maakten

Het begon in september. Melkveehouder Roelof de Jong uit Abbega voelde zich moe en rillerig. Hij dacht dat het allemaal wel mee zou vallen en wimpelde de symptomen weg. Het zou wel te maken hebben met de drukke periode die hij achter de rug had. 'We waren vlak daarvoor naar een andere locatie verhuisd met ons melkveebedrijf', zegt hij.

Maar toen ontstonden er op zijn voeten rode vlekken zo groot als rijksdaalders. Bloeduitstortingen. Ondanks het warme weer kreeg De Jong het koud. Zelfs een dikke winterjas hielp niet. Hij kreeg er flinke koorts bij die opliep tot 40,6 graden.

Ziekenhuis

De antibioticakuur die zijn huisarts hem had voorgeschreven, sloeg onvoldoende aan. De melkveehouder werd doorverwezen naar het ziekenhuis. Daar konden de artsen niet meteen een diagnose stellen. De Jongs hart en longen waren in orde en de coronatest bleek negatief.

Ondertussen lag De Jong aan het infuus en kreeg hij antibiotica en calcium toegediend. Er kwamen vage klachten bij. 'Het was enorm pijnlijk om met mijn handen over mijn hoofdhuid te strijken.' Ook kreeg hij een fikse bloedneus die drie kwartier duurde.

Rattenpis

Enkele dagen daarna kreeg de Fries de diagnose: hij had de ziekte van Weil. 'Waarschijnlijk opgelopen door besmet water in de autobanden op de kuil', aldus de melkveehouder. 'Ratten piesen daarin.' Gelukkig sloeg de medicatie aan en mocht de melkveehouder na een halve week weer naar huis.

De Jong vertelt zijn verhaal om andere boeren te waarschuwen. 'Als je griepverschijnselen hebt en de klachten sudderen door, denk dan eens aan de ziekte van Weil. Het is belangrijk om snel te behandelen, want het kan dodelijk zijn.'

Leptospirose

De ziekte van Weil, een zoönose, wordt veroorzaakt door de bacterie leptospirose. Zo'n 60 tot 70 procent van de ratten, muizen en andere knaagdieren draagt deze bacterie bij zich. Ze kunnen de bacterie via hun urine achterlaten in aarde, oppervlaktewater en het riool. De ziekte van Weil wordt ook wel de rattenziekte genoemd.

Na de besmetting duurt het meestal zeven tot twaalf dagen, voordat iemand ziek wordt. Leptospirose komt via wondjes of via de ogen, neus of mond in het lichaam. Mensen kunnen geïnfecteerd raken door te zwemmen in sloten en plassen. Dat komt bij modder- en obstakelruns nogal eens voor. Bij dit soort evenementen worstelen mensen zich door modderige slootjes en over hindernissen.

Stijging

In 2019 nam het aantal leptospirosegevallen bij mensen aanzienlijk toe, blijkt uit een rapport van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Er werden 124 gevallen gemeld, waaronder één sterfgeval, tegenover 48 zieken in 2018 en 70 in 2017.

Iets minder dan de helft van de gevallen in 2019 liep de ziekte van Weil op in Nederland. Daar zaten veel mannen bij die tijdens hun werk in contact kwamen met water, modder of uitwerpselen van ratten. Denk aan medewerkers van agrarische bedrijven, hoveniers en jagers.

Zwemmen in oppervlaktewater

Daarnaast raakten mensen besmet door te zwemmen in oppervlaktewater. Dit is volgens onderzoeker Miriam Maas van het RIVM een belangrijke verklaring voor het stijgende aantal ziektegevallen in 2019. 'In een mooie zomer zwemmen mensen vaker buiten.'

Maas kan niet zeggen of de stijgende rattenpopulatie een rol speelt bij het aantal besmettingen. 'Dat hebben we nog niet kunnen aantonen.'

Combinatie

Volgens Bastiaan Meerburg, directeur van Kennis- en Adviescentrum Dierplagen en onderzoeker bij Wageningen University & Research, is die link er mogelijk wel. 'Het is zeer waarschijnlijk dat een combinatie van de groeiende rattenpopulatie en gunstige weersomstandigheden zorgt voor meer ziektegevallen. Ook het veranderende gedrag van mensen speelt een rol. Zo zijn er meer mudruns dan vroeger.'

Het RIVM doet onderzoek naar de ontwikkeling van de rattenpopulatie in Nederland en wat de risico's zijn van ratoverdraagbare ziekteverwekkers.

Melkerskoorts

Belangrijk om te weten is dat leptospirose bij knaagdieren niet hetzelfde is als leptospirose bij runderen. Dit betreft namelijk een andere variant. 'Vanwege dezelfde naam associeer je het ermee', zegt een woordvoerder van Royal GD. 'Maar bij rundvee gaat het om de bacterie Leptospira hardjo. Raak je daarmee besmet, dan kun je melkerskoorts krijgen.'

Melkerskoorts verloopt minder ernstig dan andere ziektes door leptospirose zoals de ziekte van Weil. Een te late behandeling kan in 20 procent van de gevallen dodelijk aflopen. De Jong heeft dus geluk gehad. 'Dat besef ik nu ook.'

Slechte conditie

De ondernemer is nog steeds herstellende. Zijn conditie laat hem vaak in de steek. 'Mijn kacheltje gaat regelmatig uit.'
Eind januari kreeg De Jong er een coronabesmetting bij. 'Ik lig weer in bed. De agrarische bedrijfsverzorging, die er vorig jaar zes weken was, hebben we opnieuw ingeschakeld. Alle communicatie gaat via het mobieltje. Het is niet anders. Maar het komt wel weer goed.'