'Hevige neerslag vraagt om vlaklegging en ontwatering'

Dat blijkt uit hogeresolutiesatellietbeelden van Stichting de Hoeksche Waard op de Kaart (HWodKa) van 5 en 6 mei. De beelden met een pixelgrootte van 0,8 meter laten zien hoe percelen opdrogen na de 40 tot 60 millimeter regen in het weekeind van 29 en 30 april.

Na een natte herfst en winter neemt de kans toe dat een perceel niet uniform opdroogt, terwijl dat in andere jaren wel het geval is. Sommige percelen zijn daar van nature gevoelig voor. Dit geldt bijvoorbeeld voor percelen met slempgevoelige zones. Daarnaast speelt de vlaklegging van een perceel een grote rol.

Onderschat fenomeen

De lagere plekken blijven vaak langer nat naarmate de regenval groter is en de doorlatendheid van het perceel meer te wensen overlaat. Hevige neerslag leidt dan tot horizontale stroming van water naar laaggelegen delen en leidt uiteindelijk tot plasvorming. Horizontale stroming is volgens HWodKa een onderschat fenomeen.

Een zone die laaggelegen en slempgevoelig is, is extreem gevoelig voor vernatting. Maar in de praktijk zijn de laaggelegen zones vaak wat zwaarder qua grondslag. Wanneer lagergelegen zones lang nat blijven, heeft dat een negatief effect op allerlei bodemherstellende fysische (krimp/zwel) en biologische (bodemleven) processen.

Hardnekkig probleem

Eén gevolg is dat de slempgevoeligheid in de lage zone toe- in plaats van afneemt in de tijd. Daarmee is volgens HWodKa een hardnekkig probleem geboren: laaggelegen zones krijgen meer water te verstouwen en zijn daartoe steeds slechter berekend.

Dergelijke zones worden gekenmerkt door een relatief hoog vochtgehalte bij veldcapaciteit. De problemen worden nog versterkt door rijschade die in deze zones veel groter is dan op drogere plekken.

De satellietbeelden van HWodKa in de Hoeksche Waard laten zien hoe een perceel opdroogt na een week hevige regenval. Door toenemende ondergrondverdichting in combinatie met toename van de kans op extreme neerslag is er steeds meer kans op het ontstaan van 'verzopen' plekken.

Hoogteverschil

Percelen die gekenmerkt worden door een groot hoogteverschil, een storende laag en een hoge slempgevoeligheid zijn het eerst aan de beurt. Volgens HWodKa zijn er twee soorten mogelijkheden om de schade te beperken: maatregelen gericht op het voorkomen van horizontale stroming en maatregelen gericht op verbetering van de structuurstabiliteit en/of vermindering van de slempgevoeligheid.

Verbetering van de vlaklegging en de ontwatering (draineren op 3 à 6 meter) vormen de belangrijkste maatregelen om horizontale stroming te vermijden. Verbetering van de ontwatering stimuleert ook bodemherstellende processen en de structuurstabiliteit. 'Dat mes snijdt aan twee kanten en is daarom zo belangrijk', aldus HWodKa.

De slempgevoeligheid is voor een deel textuur bepaald, maar biedt vaak ruimte voor verbetering door optimalisatie van de calciumbezetting van de CEC en via stimulering van het bodemleven via de toediening van organische stof die verder reikt dan het nastreven van de evenwichtstoestand.

Innovatieve akkerbouwers

In het project 'HW2O' probeert HWodKa de genoemde maatregelen, samen met verlaging van de bodembelasting, uit te voeren in de vorm van proeftuinen en in het kader van POP3. HWodKa is in 2005 opgericht door innovatieve Hoekschewaardse akkerbouwers, die de vitaliteit van de grondgebonden landbouw willen verbeteren.