Adema kan door met mestaanpak, maar verwerpt 'politiek van illusie'

Adema kan in de Tweede Kamer op steun rekenen van NSC, VVD, CDA, D66 en GroenLinks-PvdA voor zijn plan om de gevolgen van de mestcrisis te verzachten. De hoofdlijnen in zijn plan zijn een brede stoppersregeling, een hoger afroompercentage bij het verhandelen van dierrechten, een voerspoor en het invoeren van een graslandnorm (GVE) in de melkveehouderij.

Niet alle partijen die de minister steunen, doen dat in volle overtuiging. Vooral de impact van de GVE-norm op boerenbedrijven en de stoppersregeling stuiten onder meer bij VVD en CDA op weerstand, maar hier prefereert het oplossen van de mestcrisis.

'We moeten het horrorscenario van een koude sanering voorkomen', zegt VVD-Kamerlid Thom van Campen. CDA-Kamerlid Eline Vedder schetste het steeds legere aantal ligboxen bij haar thuis in de stal. Deze week deden zij en haar man de koeien weer naar buiten. 'Was dit de laatste keer?' vroeg ze zich hardop af tijdens het debat.

Voor Vedder weegt het doemscenario van een generieke korting, waarmee de winst van alle bedrijven zou verdwijnen, zwaarder. Daarom roept ook zij Adema op door te gaan met zijn plannen. 'Ga voortvarend verder en neem de denkkracht van de sector mee.'

Daarmee doelt het CDA-Kamerlid op het sectorplan dat LTO Nederland, Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) en De Natuurweide deze week aan Adema hebben voorgelegd. Dit omvat ook een voerspoor en een tijdelijke krimp van de veestapel, waarbij boeren daarvoor een vergoeding krijgen.

De minister wil met die vier partijen om de tafel, maar wil er geen nieuw 'rondje landbouwakkoord' van maken. Om die reden sluit hij andere boerenorganisaties bij die gesprekken uit. 'Ik heb ook geen andere voorstellen gehad, behalve dan het gedogen van het overschrijden van de derogatie. Dat kan ik niet steunen.'

Autonome krimp

BBB kan de plannen van Adema niet steunen. BBB-Kamerlid Cor Pierik wees op de autonome krimp die de veestapel al jaren doormaakt, doordat boeren bijvoorbeeld geen opvolger hebben. 'Dat zet zich ongetwijfeld voort. Daar hoeft geen schepje bovenop.'

Pieriks partij presenteerde vlak voor aanvang van het debat een tienpuntenplan voor aanpak van de mestcrisis. BBB pleit daarin onder meer voor het vergroten van de mestopslag. Adema onderzoekt daarvoor alle mogelijkheden. Zo wil hij de mestverwerkingscapaciteit vergroten en worden de kansen voor een snelle uitrol van renure-kunstmestvervangers onderzocht. Maar ideeën als het huren van olietankers voor de tijdelijke opslag van mest ziet hij niet zitten. 'Dan schuiven we het probleem voor ons uit. Het stapelt zich op. We moeten oppassen met wensdenken.'

Niet naar Brussel

Ondanks de steun voor zijn plannen komt de minister een aantal partijen en ook de boerenorganisaties op een belangrijk punt niet tegemoet: hij gaat geen nieuwe poging ondernemen om bij de Europese Commissie versoepelingen los te krijgen. Ook niet om een langzamer afbouwpad van de huidige derogatie of een nieuwe derogatie voor boeren met blijvend grasland te bepleiten, zoals partijen suggereerden.

Voor Adema is Brussel vragen om steun voor verlichting van de mestcrisis een gelopen race. Alle scenario's heeft hij voorgelegd, maar Nederland moet eerst leveren op het verbeteren van de waterkwaliteit, zegt hij. Wie nog in een nieuwe derogatie gelooft, praktiseert volgens hem de 'politiek van de illusie'. Pas als de huidige plannen in de praktijk zijn ingevoerd, komt er misschien weer een moment om met de Europese Commissie te gaan praten. 'Maar of dat zal leiden tot een vorm van derogatie weet ik niet. Daar neem ik ook absoluut geen voorschot op.'

WUR-rapport wel verstuurd

Pierik confronteerde de minister nog met het verhaal dat de ronde doet in boerenkringen dat een rapport van Wageningen University & Research (WUR) over de goede waterkwaliteit onder derogatiebedrijven niet aan de Europese Commissie zou zijn voorgelegd. Adema ontkent dat. Het rapport is volgens hem in februari 2023 naar Brussel gestuurd. Ook heeft het kabinet niet zelf aangestuurd op een afbouw van de derogatie. 'Dat was destijds nog het hoogst haalbare. De Europese Commissie wilde helemaal niets. Dan zouden we nu al op 170 kilo per hectare zitten en zaten we in nog grotere problemen.'

De minister zegde toe voor de zomer met een tijdspad voor de te nemen maatregelen te komen. De stoppersregeling kan niet eerder dan januari 2025 open, want dit moet door Brussel worden goedgekeurd op staatssteunregels. Bij maatregelen die snel in praktijk kunnen worden gebracht, verwacht Adema daarbij blijvende steun van de Tweede Kamer om snel door te kunnen pakken.