Schouten kondigt route naar kringlooplandbouw aan

De omslag naar kringlooplandbouw krijgt een forse impuls, schrijft Schouten. De bewindsvrouw heeft maandag het realisatieplan van haar visie op een duurzame en sterke landbouw in 2030 naar de Tweede Kamer gestuurd. In dat realisatieplan 'Op weg met perspectief', dat in nauwe samenwerking met boeren en andere partijen tot stand is gekomen, doet de minister uit de doeken hoe de beweging naar kringlooplandbouw in gang is gezet en onomkeerbaar is.

De omslag naar een sterke en duurzame landbouw krijgt verder vorm door wet- en regelgeving aan te passen om het gebruik van kunstmest terug te dringen en dierlijke mest te bevorderen. Om (voedsel)reststromen vaker als veevoer te kunnen gebruiken, gaat ook regelgeving op de schop. Voor boeren die hun bedrijf natuurinclusief willen maken maar onvoldoende grond hebben, stelt Staatsbosbeheer grond beschikbaar.

Zorgvuldig bodembeheer

'Niet langer zoveel mogelijk zo goedkoop produceren, maar produceren met zo min mogelijk verlies aan grondstoffen en een zorgvuldig beheer van bodem, water en natuur. Dat is de kern van kringlooplandbouw, waar we met elkaar aan werken', schrijft Schouten. Ze benadrukt dat de omslag geen zaak is van overheden alleen. De verandering slaagt alleen met de hulp en inzet van banken, de retail, maatschappelijke organisaties, consumenten en de boer zelf.

'Hij of zij moet een goed inkomen verdienen en kunnen innoveren om zo een gezond bedrijf in stand houden. Onze agrarische sector staat er wereldwijd al decennia lang goed op, daar ben ik trots op. Met kringlooplandbouw en de daarmee gepaard gaande innovaties is het onze ambitie deze positie te bestendigen.'

Speciale enveloppen

Om kringlooplandbouw te realiseren, gaat een flink deel van de LNV-begroting (135 miljoen euro in 2019) naar activiteiten die bijdragen aan de doelen van deze visie. Geld voor innovaties wordt hierop gericht. Ook is er geld beschikbaar uit de speciale enveloppen die al werden aangekondigd in het Regeerakkoord, zoals gelden voor de warme sanering varkenshouderij (200 miljoen euro) en voor het verbeteren van natuur- en waterkwaliteit (40 miljoen euro).

Voor innovaties die aansluiten op de kringlooplandbouw en klimaatbestendige landbouw is in 2020 al 25 miljoen euro beschikbaar. In Europees verband wordt gewerkt aan het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) voor de periode 2021-2027. Nederland zet zich in om de gelden die hieruit naar Nederlandse boeren en tuinders vloeien zoveel mogelijk in te zetten voor de transitie naar kringlooplandbouw.

Klimaatakkoord

Het realisatieplan helpt om de ambitie van de sectortafel Landbouw en Landgebruik om in het kader van het Klimaatakkoord een CO2-reductie van 6 Megaton te realiseren in plaats van 3,5 Mton. Het kabinet zal hiervoor binnenkort middelen beschikbaar stellen, meldt Schouten.

Boeren die de omslag naar kringlooplandbouw willen maken, lopen soms tegen knellende wetten en regels op. De minister gaat – om innovatie een forse impuls te geven – in eerste instantie in een vijftal gebieden boeren ruimte geven om tijdelijk af te wijken van bepalingen in wet- en regelgeving.

Experimenteergebieden

Onder meer in de Achterhoek (sluiten van kringlopen), De Peel (mest en nieuwe teelten), Twente (zelfvoorzienend landgoed Twickel en bodem- en waterkwaliteit), Flevoland (precisielandbouw en bodemkwaliteit) en Noord Nederland (natuurinclusieve landbouw en vitaal platteland) komen er experimenteergebieden. Rijk en regio gaan hier samen met ondernemers verkennen hoe nieuwe, verdergaande stappen op weg naar kringlooplandbouw kunnen worden gezet.

De voer-mest-kringloop in Nederland is niet gesloten, schrijft de minister. Streefbeeld is om weilanden, akkerland en tuinbouw te bemesten met hoogwaardige meststoffen, waaronder meer lokaal beschikbare reststromen, compost of dierlijke mest. Kunstmestgebruik zal worden ontmoedigd.

Meststoffen

In het najaar worden de contouren van de fundamentele herziening van het mestbeleid duidelijk. Cruciaal is om nutriënten uit dierlijke en humane ontlasting te herwinnen en goed te benutten. In Europees verband pleit Nederland om hoogwaardige meststoffen in te zetten als kunstmestvervanger. Het ministerie ondersteunt proefprojecten naar de effecten hiervan op landbouw en milieu.

Het meeste diervoer bestaat nu uit restproducten uit de voedingsindustrie en direct als diervoerder geproduceerde grondstoffen als granen, mais en ruwvoeder, afkomstig uit alle werelddelen. De minister wil het aandeel reststromen als grondstof voor diervoer vergroten. Komende zomer zal een speciaal 'team Reststromen' starten om ondernemers te helpen hier een slag in te maken.

Randvoorwaarden

In het voorjaar van 2020 moeten er afspraken zijn met het bedrijfsleven om alle niet door de mens geconsumeerde restproducten uit de voedselproductie en voedselconsumptie te hergebruiken. Voor diervoer of als meststof voor plantaardige productie. Randvoorwaarden zijn uiteraard de (voedsel)veiligheid en economische haalbaarheid.

Er komt in 2020 een nulmeting naar de status van landbouwbodems in Nederland en komen er eenduidige meetmethodes om de staat van de bodems in de toekomst te blijven monitoren. In september is er de eerste (en jaarlijks terugkerende) Bodemtop om onder meer kennis uit te wisselen.

Precisielandbouw

Met precisielandbouw kan aan de hand van technologie precies worden bepaald wat de bodem, gewassen of vee nodig hebben. Naar verwachting na de zomer wordt de Nationale Agenda Precisielandbouw gepresenteerd. Vooruitlopend daarop zijn dit jaar tien boeren gestart met precisielandbouw. In 2020 zullen er weer tien volgen. Onderzocht wordt hoe techniek kan helpen om grasland beter te bemesten, nesten en fauna in grasland beter te beschermen en hoe techniek kan bijdragen aan betere onkruidbestrijding.

Agrarisch ondernemers tekenen met Staatsbosbeheer een samenwerkingscontract, waarmee het mogelijk wordt om enkele duizenden hectares pachtgronden die vrijkomen in te zetten voor boeren die zich willen ontwikkelen naar een natuurinclusieve bedrijfsvoering. Deze experimenten leveren kennis en goede voorbeelden op die worden gedeeld met de sector. In totaal zullen ongeveer veertig agrarische bedrijven aan het programma Natuurinclusieve Landbouw deelnemen.

Waardering en inkomen

Om de omslag naar kringlooplandbouw te maken, is de positie van de boer cruciaal: hij of zij moet voldoende waardering en inkomen krijgen om de nodige investeringen terug te verdienen. Er komen initiatieven om het verdienvermogen van boeren te verbeteren. Een advies over wat de belangrijkste randvoorwaarden zijn voor het verdienvermogen van boeren bij de omschakeling naar circulaire landbouw volgt nog dit jaar.

Toegang tot investeringen is belangrijk, evenals de beloning voor maatschappelijke diensten, denk aan agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Met het bedrijfsovernamefonds voor jonge boeren ontstaat er financiële ruimte om op het moment van en vlak na bedrijfsovername te investeren in duurzame bedrijfsontwikkeling.

Oneerlijke handelspraktijken

Het tegengaan van oneerlijke handelspraktijken is een voorwaarde. Een aantal oneerlijke handelspraktijken wordt daarom wettelijk verboden en de Autoriteit Consument en Markt (ACM) zal toezicht houden op de naleving van deze wettelijke bepalingen en via een speciale monitor onderzoeken hoe de prijsvorming in de keten van producent tot consument plaatsvindt.

Ook kondigt Schouten een geschillencommissie aan waar boeren terecht kunnen voor laagdrempelige en onafhankelijk geschilbeslechting. ACM ziet erop toe dat boeren en tuinders hogere prijzen ontvangen van afnemers die bovenwettelijke eisen stellen, bijvoorbeeld ten aanzien van duurzaamheid of dierenwelzijn.