Investeren in natuur? Ja, maar dan wel betaald

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) presenteerde woensdag tijdens de Dag van de Biodiversiteit in Lunteren de eerste resultaten van het onderzoek naar de motivatie van boeren om aan natuurinclusieve landbouw te doen.

Natuurinclusief betekent hier in de brede zin 'een ecologisch houdbare vorm van voedselproductie', met maatregelen die variëren van het aanpassen van het mestgebruik, geïntegreerde gewasbescherming en een latere maaidatum tot aanleg van plasdrassystemen, verruiming van het bouwplan en bloeiende akkerranden.

Het PBL kondigde het onderzoek in oktober vorig jaar aan. De eerste resultaten zijn binnen en de eerste conclusies kunnen worden getrokken. De analyse van de resultaten en eventuele voorstellen voor beleid volgen in een later stadium. Het onderzoek loopt nog.

Duizend boeren

Ongeveer duizend boeren hebben aan het onderzoek deelgenomen en daarmee is het voldoende representatief, zegt senior milieueconoom Jetske Bouma van het PBL. Onder de respondenten is een relatieve oververtegenwoordiging van boeren uit Zeeland, Brabant en Limburg. De bedrijfsomvang van de respondenten is iets groter dan gemiddeld en ze zijn vaker hoger opgeleid dan gemiddeld.

Een belangrijk onderdeel van het onderzoek is de vraag welke maatregelen boeren voor een meer natuurinclusieve bedrijfsvoering hebben genomen en op welk deel van hun bedrijf dit is gebeurd. Hieruit blijkt dat meer dan de helft van de boeren op een of andere manier extra activiteiten onderneemt voor de natuur en de biodiversiteit.

40 procent

Ongeveer 40 procent van de respondenten doet aan natuurinclusieve landbouw aan de randen van hun bedrijf. Verder geeft 10 procent van de respondenten aan dat zij op de helft van hun bedrijf maatregelen voor natuurinclusieve landbouw hebben genomen. Bij een kleine 10 procent van de respondenten is sprake van een volledig natuurinclusief bedrijf. De overige groep richt zich op de wettelijke normen en onderneemt geen extra activiteiten.

Er is een relatie tussen de intensiteit van het landgebruik en de ondernemen activiteiten voor de biodiversiteit: hoe natuurinclusiever de bedrijfsvoering, hoe minder intensief.

Keuze-experiment

Om een beeld te krijgen van de wijze waarop overheden, ketenpartijen en financiële instellingen boeren kunnen stimuleren om hun bedrijfsvoering te veranderen, is in het onderzoek een keuze-experiment toegevoegd.

Hierin kregen de respondenten verschillende toekomstscenario's voorgelegd met de vraag of zij bereid zijn onder de genoemde omstandigheden te investeren in natuurinclusieve landbouw. Dit kan bijvoorbeeld zijn: zou u investeren als de consument 10 procent meer betaalt voor producten uit natuurinclusieve landbouw? Of: zou u investeren als de banken een rentekorting bieden van 0,4 procent?

Combinatie van voordelen

Uit deze vragen komt het beeld naar voren dat de combinatie van rentekortingen, vergoedingen en meerprijzen die door de banken, ketenpartijen en de overheid worden overwogen, in grote mate kan bijdragen aan de bereidheid van boeren om te investeren in natuurinclusieve landbouw.

'Alleen een hogere vergoeding uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) of alleen een meerprijs voor het product doet minder voor de bereidheid dan wanneer een boer een pakket maatregelen krijgt aangeboden', signaleert Bouma.

'Dit zou kunnen komen doordat een pakket zorgt voor een zekere mate van risicospreiding. Immers, een hogere GLB-vergoeding kan bij een volgende verkiezing weer worden teruggedraaid.' Verdere analyse is hier gewenst, zegt Bouma. Dit gebeurt in de tweede fase die voor het eind van dit jaar wordt afgerond.

Geen hogere prijs

Uit het onderzoek blijkt ook dat de meeste agrariërs niet verwachten dat de consument meer gaat betalen voor producten van boeren die aan natuurinclusieve landbouw doen. Ook rekenen ze niet op hogere financiële vergoedingen van de overheid of ketenpartijen.

Er is daarbij een verschil in perceptie tussen boeren die wel en zij die niet aan natuurinclusieve landbouw doen. Boeren die in enige mate hebben geïnvesteerd, zijn positiever over de verwachting dat politici, financiële instellingen en consumenten natuurinclusieve landbouw gaan stimuleren in de komende twee tot drie jaar.

Verschil tussen sectoren

Er is ook een verschil tussen akkerbouwers en melkveehouders. Laatstgenoemde groep is positiever over de rol van banken en ketenactoren in het stimuleren van natuurinclusieve landbouw. Mogelijk heeft dit te maken met de ervaring die de melkveehouderij heeft opgedaan met rentekortingen en hogere prijzen voor weidemelk.