Onderwaterdrainage moet inklinken veen vertragen

Gebied de Olde Maten ten westen van Staphorst is een oeroud cultuurlandschap. De dorpen Staphorst en Rouveen 'wandelden' hierdoorheen. Als akkerbouw door inklinking niet meer mogelijk was, pakte de bevolking de complete nederzetting op om deze in oostelijke richting te verplaatsen. Dat gebeurde een keer of drie in de historie. De slagen in het landschap zijn nog goed te zien.

Dat proces van inklinking gaat nog altijd door. De bovenkant van het veen verbrokkelt en verdwijnt langzaam, waardoor de grond daalt. Dat inklinken levert fikse problemen op. Melkveehouders hebben veel last van het zakken van de percelen. Het is ook nog eens zo dat de weilanden in het midden harder dalen dan aan de zijkanten, waardoor er komvorming ontstaat.

Om de vijf jaar moeten boeren kuilplaten, tuinen en paden opvullen met grote hoeveelheden zand. Zware machines kunnen het land minder goed op en koeien gaan in het voorjaar twee tot drie weken later de wei in en ze moeten ook eerder terug op stal, simpelweg omdat de ondergrond te drassig is en minder draagkracht heeft. Dat scheelt een maand met hun collega's die op het zand wonen en werken.

Kostenposten

De weilanden zijn minder productief, ook qua grasproductie. Al met al flinke kostenposten waar deze 'veenboeren' tegenaan lopen. Het onroerend goed is goed gefundeerd tot op het zand, de rest zakt langzaam weg. Op veel boerenerven in het veengebied van Noordwest-Overijssel is dat goed te zien.

Dat in veenweiden de grondwaterstand zo afwijkt van het slootpeil, komt doordat veengrond slecht water doorlaat. Aanvoer van water vindt voornamelijk plaats via de regen. In de zomer is er minder neerslag en verdampt via het gewas. In de winter is er nauwelijks gewasverdamping en is er een neerslagoverschot, waardoor de grondwaterstanden tot het maaiveld kunnen stijgen.

Driejarige proef

In een driejarige proef wordt onderwaterdrainage toegepast. In de zomer brengen poreuze buizen water vanuit sloten of speciaal daarvoor aangelegde putten in de veengrond en in de winter gebeurt het omgekeerd. Het gaat om 1.250 meter aan buizen per hectare. Ze liggen 60 tot 80 centimeter onder het maaiveld en onder water.

Vorige week gingen de eerste buizen de grond in op percelen van de familie Van Dalfsen aan de Postweg in Staphorst. Veel collega-boeren uit de buurt kwamen kijken. Ze kampen allemaal met hetzelfde probleem. Een oplossing is ze een lief ding waard.

Verwachtingen

Het is voor het eerst dat onderwaterdrainage plaatsvindt in het gebied. In Zuid-Holland gebeurt dit ook. De resultaten zijn daar goed en dat schept verwachtingen.

'We hopen dat we het inklinken met de helft kunnen terugbrengen op deze manier. Zeker zijn we daar niet van, daarom deze proef', zegt Henk Oegema, lid van het dagelijks bestuur van Waterschap Drents Overijsselse Delta. 'We kunnen het proces van inklinken niet stoppen, maar we kunnen het naar verwachting met de helft vertragen, hopelijk meer.'

Elf boeren

Elf boeren in het gebied tussen Hasselt en Meppel doen mee aan de proef. Ze krijgen een dezer weken allemaal drainagebuizen in een aantal geselecteerde percelen.

Naastgelegen gronden waar de buizen niet liggen, fungeren als referentiepercelen. Zo kunnen boeren en het waterschap de staat van de grond goed met elkaar vergelijken. De deelnemers leveren ook een financiële bijdrage. Europa betaalt mee, net als het rijk met geld uit het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer.

Primeur

Melkveehouder Wout van Dalfsen heeft de primeur. De eerste buizen gingen bij hem in de grond. 'Zolang als ik hier boer ben, zakt de bodem met een centimeter per jaar. Ik boer hier nu veertig jaar. Om de vijf jaar moet ik de kuilplaten ophogen. Ook de paden op het erf worden opgehoogd. De boerderij en de schuren zijn gefundeerd tot op het zand. Die zakken gelukkig niet weg.'

Voor de boeren zou het een uitkomst zijn als de inklinking de helft langzamer gaat. 'Hopelijk wordt de grond draagkrachtiger en kunnen we de koeien langer buiten laten lopen. Het zou ook fijn zijn als je niet elke vijf jaar alles moet ophogen, maar eens in de tien jaar. Dat scheelt veel geld', zegt Van Dalfsen.

Waterschap Drents Overijsselse Delta is ook blij als uit de proef met onderwaterdrainage blijkt dat het inklinken met de helft vermindert. Dan hoeven stuwen en duikers in het omvangrijke gebied en veel andere infrastructuur minder snel aangepast te worden en dat scheelt tonnen. Als het project slaagt, geeft het partijen lucht.