Minder wormen bij schaap door cichorei

In graspercelen waar cichorei is doorgezaaid hebben schapen 30 tot 60 procent minder last van wormen. De plant bevat namelijk lactonen. 'Deze stimuleren het afweersysteem van het schaap', zegt Reinard Everts, dierenarts bij Schapendokter.nl en algemeen directeur van fokkerijorganisatie NSFO (Nederlandse Schapen- en Geitenfokkers Organisatie). 'Ook gaan die lactonen op de buitenkant van de worm zitten, waardoor de worm zich minder goed ontwikkelt.'

Het voeren van cichorei vermindert het aantal aanwezige wormen en de ei-uitscheiding. Een kleinere worm legt minder wormeieren. Dit maakt cichorei nuttig in de beheersing van maagdarmwormen.

De toenemende resistentie tegen wormmiddelen is een groot probleem in de schapenhouderij . Everts: 'Op meer dan de helft van de bedrijven in Nederland is resistentie tegen één of meer wormmiddelen aangetoond. Er zijn zelfs bedrijven waar tegen alle beschikbare wormmiddelen in meer of mindere mate resistentie is aangetoond.'

• Bekijk onderaan dit artikel een praktijkvoorbeeld van hoe lammeren opknapten in een 'apothekerswei'.

Drie strategieën tegen wormproblematiek

Cichorei is volgens hem niet dé oplossing van de wormproblematiek in de schapenhouderij. 'Maar het is wel een van de maatregelen die je kunt nemen om worminfecties te verminderen. Het is ook aan te bevelen om beweidingsmaatregelen te nemen én te fokken op minder gevoelige dieren. Combineer je deze drie strategieën, dan ben je al heel ver.'

Cichorei is een plantje met een penwortel van 30 tot 40 centimeter lang. Er bestaan diverse types die geschikt zijn voor beweiding. Ze bevatten een flink portie ruw eiwit (22 procent). Everts: 'Het is dus gewoon krachtvoer in je grasland.'

Door de lange penwortel handhaaft de plant zich goed op droge gronden én neemt het veel mineralen op uit de bodem. Het bevat daardoor vooral veel kobalt en selenium. 'Samen met het hoge eiwitgehalte verhoogt dit de weerstand en het groeivermogen van de dieren.'

Lekker plantje

Schapen en lammeren zijn dol op cichorei. Ze vreten volgens Everts de blaadjes van de plant als eerste uit de wei. 'Ze smaken bitter en daar houden herkauwers van. Maar zodra het gewas doorschiet en zaad gaat vormen neemt de smakelijkheid én verteerbaarheid af.'

Veehouders die cichorei willen zaaien kunnen dat het beste doen bij het vernieuwen van de graszode (zie kader hieronder). Voor weides met cichorei raadt Everts aan om in het voorjaar 50 kilo stikstof per hectare te strooien. Een hogere gift kan de grasgroei te veel stimuleren en daarmee de cichorei wegdrukken.

Cichorei in de graszode
Cichorei kan het beste van maart tot november worden gezaaid bij het vernieuwen van de graszode. Wanneer het samen met graszaad en klaver wordt ingezaaid is er 3 tot 4 kilo cichoreizaad nodig per hectare. Zaai maximaal 1 centimeter diep. Er zijn ook kant-en-klare mengsels te koop voor schapenbeweiding. Doorzaaien kan, maar de resultaten zijn wisselend. Zeker op oude schapenweides met dichte zoden kan het tegenvallen. Er is dan te weinig licht voor een goede ontkieming.

Meerjarige plant

'Het is een meerjarig plantje, je bent 'm niet zomaar kwijt. Maar je moet er wél voor zorgen dat het de kans krijgt zich te vermenigvuldigen.' Het is zinvol om het perceel in augustus niet te beweiden. De plant zal dan een meter hoog worden en zaad verspreiden.

Bij een aantal hectare grasland met cichorei is roterend standweiden een geschikt systeem. 'Verdeel de percelen in meerdere kleinere weiden en ga hier roterend overheen. Weid bijvoorbeeld telkens een week op een blok.'

Het beste moment van inscharen is wanneer de cichorei 15 tot 20 centimeter hoog is. Dan is de smaak, het eiwitgehalte en de verteerbaarheid het best. 'Laat de dieren het teruggrazen tot 4 á 5 centimeter. Liever niet korter, dan vreten ze de groeikroon uit de cichorei en dat vertraagt de hergroei. Daarom moet je ook niet korter dan 5 centimeter maaien.'

Everts heeft een tip om het juiste inschaarmoment en de minimumlengte van de cichorei te bepalen: 'Zet twee streepjes op je laars, eentje op 20 centimeter en de ander op 5.' Tot slot raadt hij geïnteresseerde schapenhouders aan om klein te beginnen. 'Leer eerst het gewas kennen en zaai het eens in een perceel. Je zult zien dat lammeren het graag vreten en het er goed op doen.'

'Lam knapt op na paar dagen in apothekerswei'

Jan Willem Bakker is schapenhouder op Texel. Hij heeft 500 schapen en per jaar worden er circa 900 lammeren geboren. In het voorjaar van 2016 zaaide hij voor het eerst cichorei.

Kunt u iets vertellen over de teelt van cichorei?
'Het eerste perceel waar we cichorei op zaaiden is schraal, zanderig en droog. We freesden het en zaaiden erna een mengsel van grassen, klavers en kruiden. Ruige mest werd als stuifdek gestrooid om de boel vast te leggen. Door de klaver is het vervolgens niet meer nodig om bij te mesten.

'In april hebben we gezaaid en in mei kon ik er al een klein koppeltje lammeren op weiden. De groeiomstandigheden waren heel goed. Niet lang daarna schoot de cichorei er goed uit. Toen konden we intensiever beweiden.'

Hoe houdt u het gewas in stand?
'We laten het doorschieten. In die periode beweiden we minder intensief. Het perceel ziet er dan niet uit, hoor. Het is heel ruig, het lijkt een beetje op bietenland. Daar moet je tegen kunnen. Daarna bloten we de wei op een hoogte van 10 centimeter.'

U gebruikt het perceel met cichorei als apothekerswei. Leg eens uit.
'De lammeren met veel wormuitscheiding, meer dan 700 wormeitjes per gram mest, laten we zes dagen in deze kruidentuin lopen. Normaal zou je deze lammeren chemisch ontwormen, maar dat hoeft dus niet meer. Er lopen dan 50 lammeren op 1 hectare.

'Het is een soort kuuroord voor de lammeren. Inmiddels hebben we drie van deze kruidentuinen, in totaal 2,5 hectare.'

Wat is het effect op de lammeren?
'Het aantal wormeieren per gram mest liep in het eerste jaar al sterk terug naar 300. Inmiddels hebben we twee jaar ervaring. De ooilammeren hoefde ik de afgelopen twee jaar niet meer te ontwormen. Normaal ontwormde ik jonge lammeren drie keer per seizoen. Dat sparen we nu dus uit. De ramlammeren die we voor de fokkerij aanhouden ontwormen we nog één keer.'